Book review: Stephan Malinowski – Nazis and Nobles

In januari 2023 is het boek “De adel en de Nazi’s. De collaboratie van de Duitse keizerlijke familie” van de historicus en schrijver Stephan Malinowski eindelijk in het Nederlands verschenen met een voorwoord van de Nederlandse historica en professor Beatrice de Graaf. Ullstein Buchverlage bracht het boek onder de titel “Die Hohenzollern und die Nazis: Geschichte einer Kollaboration” in 2021 in het Duits uit. In Duitsland was het boek een enorm succes en werd zelfs met de Deutscher Sachbuchpreis 2022 bekroond. Toen ik onlangs in Duitsland was, stond het nog altijd prominent op de geschiedenisafdeling van de boekwinkels. “Nazis and Nobles: The History of a Misalliance” verscheen 2021 al in het Engels bij Oxford University Press. Mijn dank aan de uitgeverij Nieuw Amsterdam voor het recensie-exemplaar.

In January 2023, the book “De adel en de Nazi’s. De collaboratie van de Duitse keizerlijke familie” by historian and writer Stephan Malinowski was finally published in Dutch with a foreword by Dutch historian and professor Beatrice de Graaf. Ullstein Buchverlage released the book under the title “Die Hohenzollern und die Nazis: Geschichte einer Kollaboration” in German in 2021. In Germany, the book was a huge success and was even awarded the Deutscher Sachbuchpreis 2022. When I was in Germany recently, it was still prominently displayed in the history section of bookstores. “Nazis and Nobles: The History of a Misalliance” was already published in English by Oxford University Press in 2021. My thanks to the publisher Nieuw Amsterdam for the review copy.

Omschrijving / Description

Na de Tweede Wereldoorlog raakte de Duitse keizerlijke familie Hohenzollern al haar landerijen, kastelen en kunst kwijt. Via rechtszaken, intimidatie en manipulatie probeert de familie tot op de dag van vandaag de verloren eigendommen terug te krijgen, ter waarde van mogelijk honderden miljoenen euro.
Alles draait om de vraag of de voormalige keizer Wilhelm II, zijn familie en de Duitse adel goed of fout waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hebben zij Hitler aan de macht geholpen en collaboreerden zij met de nazi’s? Sinds 1945 zet de familie Hohenzollern vol in op de eigen onschuld en beweert zelfs in het verzet actief te zijn geweest.
Op basis van nieuwe bronnen schetst de gerenommeerde historicus Stephan Malinowski een onthullend portret van drie generatiesvan de familie Hohenzollern. Dit boek belicht voor het eerst hoe de keizerlijke familie en de adel zich doelbewust tegen de democratie keerden en kozen voor Hitler, met sleutelscènes in de Nederlandse dorpen Wieringen en Doorn.

After World War II, the German imperial family Hohenzollern lost all its estates, castles and art. Through lawsuits, intimidation and manipulation, the family is still trying to this day to recover the lost properties, worth possibly hundreds of millions of euros.
Everything revolves around whether the former Kaiser Wilhelm II, his family and the German nobility were right or wrong during World War II. Did they help Hitler come to power and did they collaborate with the Nazis? Since 1945, the Hohenzollern family has been fully committed to its own innocence and even claims to have been active in the resistance.
Drawing on new sources, renowned historian Stephan Malinowski sketches a revealing portrait of three generations of the Hohenzollern family. This book highlights for the first time how the imperial family and nobility deliberately turned against democracy and sided with Hitler, with key scenes in the Dutch villages of Wieringen and Doorn.

De omslag en titel/ The cover and title

Ik moet zeggen dat ik er nog niet aan toe gekomen was om het boek te kopen of van de bibliotheek te lenen, al intrigeerde de titel en het onderwerp mij wel. De titel van het boek is, in ieder geval in het Nederlands en het Engels een beetje verwarrend. In het Engels is zelfs het woord Hohenzollern weggevallen. Bovendien zijn de Hohenzollerns strikt gezien een koningshuis en geen adel. Maar tijdens het lezen wordt wel duidelijk gemaakt, dat de adel wel degelijk een rol in dit boek van Stephan Malinowski speelt.

I must say that I had not yet got around to buying the book or borrowing it from the library, although the title and subject intrigued me. The title of the book is, at least in Dutch and English a bit confusing. In English, the word Hohenzollern is even omitted. Moreover, strictly speaking, the Hohenzollerns are a royal family and not nobility. But while reading, it is made clear, that nobility does play a role in this book by Stephan Malinowski.

De Nederlandse cover is bijna gelijk aan de Duitse, met op de voorkant een foto van een groep mensen, met in het centrum kroonprins Wilhelm van Duitsland in uniform en een armband met een swastika erop.

The Dutch cover is almost identical to the German one, with a picture of a group of people on the front, with Crown Prince Wilhelm of Germany in uniform in the centre, wearing an armband with a swastika on it.

Het boek / The book

“De adel en de Nazi’s. De collaboratie van de Duitse keizerlijke familie” schetst, zeker voor 1940, een uitgebreid beeld van de Duitse keizerlijke familie, en haar connecties met de republiek, de nationaal-socialisten en de adel in Duitsland. Maar ook de verschillen en overeenkomsten tussen de verschillende partijen dit tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog in Duitsland bestonden, worden duidelijk.

“De adel en de Nazi’s. De collaboratie van de Duitse keizerlijke familie”, certainly before 1940, paints a comprehensive picture of the German imperial family, and its connections with the republic, the National Socialists and the nobility in Germany. But it also highlights the differences and similarities between the various parties this existed in Germany between World War I and World War II.

Malinowski begint zijn geschiedenis aan het eind van de Eerste Wereldoorlog, als in Duitsland Keizer Wilhelm II de macht verliest en het land een republiek wordt. De keizer vertrekt naar Nederland, waar hij in ballingschap gaat, eerst in Amerongen en later in Doorn. Kroonprins Wilhelm wordt op het armoedige Nederlandse eiland Wieringen geïnterneerd, maar heeft redelijk wat bewegingsvrijheid en mag uiteindelijk in 1923 terugkeren naar Duitsland. Opvallend is dat die terugkeer eind 1923 groter nieuws is dan de putsch van de toen nog tamelijk onbekende Adolf Hitler.

Malinowski begins his history at the end of World War I, when in Germany Kaiser Wilhelm II loses power and the country becomes a republic. The emperor leaves for the Netherlands, where he goes into exile, first in Amerongen and later in Doorn. Crown Prince Wilhelm is interned on the shabby Dutch island of Wieringen, but has reasonable freedom of movement and is eventually allowed to return to Germany in 1923. Remarkably, that return in late 1923 is bigger news than the putsch of the then relatively unknown Adolf Hitler.

Zoals te verwachten legt men zich niet neer bij het einde van de monarchie. Er zijn zelfs momenten waarop de monarchie bijna een realistische toekomst lijkt. Malinowski geeft echter een beeld van een verdeelde familie, waarvan de belangrijkste leden zichzelf hoog inschatten. Daarentegen vindt de keizer zijn zoons tot het eind van zijn leven incompetent. Bovendien zijn de leden van de familie over meerdere plaatsen verdeeld: de keizer zit in Doorn, de kroonprins in het begin in Wieringen, kroonprinses Cecilie is in de Cecilienhof in Potsdam gebleven, anderen zitten in Berlijn. Je kunt je afvragen: wat zou er zijn gebeurd als ze samen hadden gewerkt, en er een duidelijke leidende figuur binnen de familie was geweest. Vooral de keizer en de kroonprins blijven in het verleden hangen, maar ook andere familieleden deden lang geen poging om een nieuw leven op te bouwen.

As might be expected, the Hohenzollerns do not agree with the end of the monarchy. There are even moments when monarchy almost seems a realistic future. However, Malinowski paints a picture of a divided family, whose main members rate themselves highly. In contrast, the emperor considers his sons incompetent until the end of his life. Moreover, members of the family are divided among several places: the emperor is in Doorn, the crown prince at first in Wieringen, crown princess Cecilie has remained in the Cecilienhof in Potsdam, others are in Berlin. One might ask: what would have happened if they had worked together, and there had been a clear leading figure within the family. The emperor and the crown prince in particular remain stuck in the past, but other family members also made no attempt to build a new life for a long time.

Terwijl de Duitse adel zich redelijk goed aanpast aan de nieuwe situatie in Duitsland, is dat anders bij de keizerlijke familie. Keizer Wilhelm II wordt geportretteerd als een wat wereldvreemde man, die in Doorn zijn eigen hof creëert, tegenover de kroonprins, die meer een man van de wereld is. Na de Eerste Wereldoorlog probeert vooral kroonprins Wilhelm zichzelf opnieuw uit te vinden en zich als een modern leider te presenteren. Uitgebreide aandacht is er voor het feit dat beide mannen hun autobiografie schrijven, natuurlijk met ghostwriter, en nog tientallen jaren foto’s van zichzelf met en zonder uniform openbaar maken. Met behulp van eigen propaganda en de media blijven ze nog jaren relevant, hoewel ook schandalen zoals scheidingen de pers halen. Wat zouden ze wel niet hebben bereikt als ze toen al gebruik van de sociale media hadden kunnen maken?

While the German nobility adapts reasonably well to the new situation in Germany, it is different with the imperial family. Emperor Wilhelm II is portrayed as a somewhat unworldly man, creating his own court in Doorn, versus the crown prince, who is more of a man of the world. After World War I, Crown Prince Wilhelm in particular tries to reinvent himself and present himself as a modern leader. Extensive attention is paid to the fact that both men write their autobiographies, ghostwritten, of course, and make public pictures of themselves with and without uniform for decades to come. Using their own propaganda and the media, they remain relevant for years to come, although scandals such as divorces also make the press. What would they have achieved if they could have used social media back then?

Na de Eerste Wereldoorlog heeft de familie nog steeds aanhangers tot in de hoogste kringen, en ook de contacten met het leger blijven uitstekend. Onder de adel zijn de meningen verdeeld en zij passen zich over het algemeen ook beter aan. Opvallend is dat de nieuwe Duitse Weimar-republiek toelaat dat de leden van de keizerlijke familie grotendeels in Duitsland blijven. Men lijkt nauwelijks greep op de familie te hebben gehad. Ook worden nauwelijks bezittingen in beslag genomen, zodat de familie er gebruik van kan blijven maken. Bundeskanzler Gustav Stresemann zorgt er zelfs in 1926 na onderhandelingen over een compensatie voor dat de familie flink wat bezit terug krijgt, al is er toen al een discussie over wat privébezit is en wat is staatsbezit. Familieleden ontvangen tevens een uitkering en behouden grotendeels hun speciale positie en symbolische rol.

After World War I, the family still has supporters right up to the highest circles, and contacts with the army also remain excellent. Among the nobility, opinions are divided and they also generally adapt better. Remarkably, the new German Weimar Republic allowed members of the imperial family to remain largely in Germany. One hardly seems to have had a grip on the family. Hardly any possessions are confiscated either, allowing the family to continue using them. Bundeskanzler Gustav Stresemann even arranges for the family to regain quite a bit of property in 1926 after negotiating compensation, although even then there is a debate about what is private property and what is state property. Family members also receive benefits and largely retain their special position and symbolic role.

De belofte van kroonprins Wilhelm is dat hij zich niet meer met de politiek in zal laten, daar houdt hij zich overigens niet aan. Ook zijn hij en zijn zoons nauw met Stahlhelm, de organisatie van en voor Duitse veteranen van de Eerste Wereldoorlog verbonden. Rond 1925/26 wordt de politieke activiteit van de familie, ook de kroonprins, steeds zichtbaarder. Regelmatig verschijnen zij in het openbaar. Malinowski ziet bij hen overigens al vroeg anti-semitistische propaganda. En ook zijn er eind jaren ’20 contacten met de Italiaanse fascistische leider Mussolini, voor wie zowel de keizer als de kroonprins grote bewondering lijken te hebben gehad.

Crown Prince Wilhelm’s promise is that he will no longer get involved in politics, which, incidentally, he does not keep. He and his sons are also closely associated with Stahlhelm, the organisation by and for German World War I veterans. Around 1925/26, the political activity of the family, including the crown prince, becomes increasingly visible. They regularly appear in public. Malinowski, incidentally, sees anti-Semitic propaganda among them early on. And there are also contacts with Italian fascist leader Mussolini in the late 1920s, for whom both the emperor and the crown prince seem to have had great admiration.

In hoeverre is de keizerlijke familie van Duitsland met de NSDAP van Adolf Hitler en zijn denkbeelden verbonden? Zij zoeken graag steun bij een ieder die de democratische republiek wil aanvallen. De contacten met de nationaal-socialisten beginnen al rond 1926, en dan met name bij prins August Wilhelm. Al snel volgden Hermine, de tweede echtgenote van de keizer, en de zoons uit haar eerste huwelijk. Hooggeplaatste Nazi’s waren te gast in de verschillende paleizen. Ook andere familieleden volgen in de jaren erop.

To what extent is the imperial family of Germany associated with Adolf Hitler’s NSDAP and his views? They like to seek support from anyone who wants to attack the democratic republic. Contacts with the National Socialists began as early as around 1926, most notably with Prince August Wilhelm. This was soon followed by Hermine, the emperor’s second wife, and the sons from her first marriage. High-ranking Nazis were guests in the various palaces. Other family members also followed in the following years.

De nadruk ligt in het boek op de cruciale jaren 1932 en 1933, vlak voor Adolf Hitler en de nationaal-socialisten de volledige macht grijpen. Ondanks de protesten van de keizer worden de banden met de NSDAP steeds nauwer en openlijker. Men hoopte enkele jaren lang met de hulp van de NSDAP de monarchie te kunnen herstellen. De NSDAP wordt daarentegen steeds anti-monarchistischer en verbiedt 1934 zelfs monarchistische organisaties. De monarchisten hebben de nationaal-socialistische denkbeelden totaal verkeerd ingeschat. Men zou kunnen zeggen, dat kroonprins Wilhelm in deze periode de hoop op een monarchie voorgoed heeft vernietigd. De zichtbaarheid van de familie nam na 1933 ook zienderogen af. Ook in latere jaren hebben leden van de familie zich nog ingezet voor de Duitse regering. Binnen het volksidee van de Nazi’s was er echter voor koninklijke personen en adel eigenlijk geen plaats meer.

The focus of the book is on the crucial years 1932 and 1933, just before Adolf Hitler and the National Socialists seize full power. Despite the Kaiser’s protests, ties with the NSDAP became increasingly close and overt. For several years, it was hoped to restore the monarchy with the help of the NSDAP. In contrast, the NSDAP became increasingly anti-monarchist and even banned monarchist organisations in 1934. The monarchists totally misjudged National Socialist thinking. It could be said, that Crown Prince Wilhelm destroyed hopes of a monarchy for good during this period. The family’s visibility also declined visibly after 1933. Even in later years, members of the family continued to work for the German government. Within the Nazis’ popular idea, however, royalty and nobility really had no place.

Na de Tweede Wereldoorlog raakt ook de keizerlijke familie een groot deel van zijn bezittingen kwijt. Kroonprins Wilhelm is uitgerangeerd, het imago van de familie is flink beschadigd. Wilhelms zoon prins Louis Ferdinand is de nieuwe leider van de familie. Hij werkte voor de Tweede Wereldoorlog een paar jaar bij Ford in de Verenigde Staten, en werd zelfs in het Witte Huis ontvangen. Louis Ferdinand is in tegenstelling tot zijn vader en grootvader geen militair, en een liberaal-democraat. Malinowski meldt, dat de familie na de Tweede Wereldoorlog heeft geprobeerd haar rol te relativeren, net zoals overigens veel adel en rechts intellectuelen. Men zou zijn gebruikt en misbruikt door de Nazi’s. De Hohenzollerns spreken zelfs van hun betrokkenheid bij het Duitse verzet, wat tot de dag van vandaag niet is bewezen.

After World War II, the imperial family also loses much of its property. Crown Prince Wilhelm is sidelined; the family’s image is badly damaged. Wilhelm’s son Prince Louis Ferdinand is the new leader of the family. He worked at Ford in the United States for a few years before World War II, and was even received into the White House. Unlike his father and grandfather, Louis Ferdinand is not a military man, and a liberal democrat. Malinowski reports, that after World War II, the family tried to downplay its role, as, incidentally, did many nobility and right-wing intellectuals. One was said to have been used and abused by the Nazis. The Hohenzollerns even speak of their involvement in the German resistance, which has not been proven to this day.

In 1994 wordt in het eindelijk verenigde Duitsland een compensatiewet aangenomen. Louis Ferdinand toont in 1991 al belangstelling. Hij sterft, en zijn kleinzoon prins Georg Friedrich, met wie hij een echte band had, gaat door met de onderhandelingen. De familie heeft meerdere historici de opdracht gegeven een rapport te schrijven in de hoop te kunnen bewijzen dat de Hohenzollerns in de nationaal-socialistische tijd geen grote rol hebben gespeeld. Men hoop verscheidene bezittingen terug te krijgen. Na 2011 leidt dit steeds meer debatten in de media en interesse van historici voor met name de persoon van de kroonprins, tot in 2019 de berichtgeving explodeert. Tevens vragen mensen zich af waarom de familie schadevergoeding zou moeten krijgen. Het debat duurt tot de dag van vandaag, hoewel Georg Friedrich meerder historici en media voor de rechter heeft proberen te brengen, inclusief Malinowski.

In 1994, a compensation law is passed in finally united Germany. Louis Ferdinand shows interest back in 1991. He dies, and his grandson Prince Georg Friedrich, with whom he had a real connection, continues negotiations. The family has commissioned several historians to write a report in the hope of proving that the Hohenzollerns did not play a major role in the National Socialist era. One hopes to recover several possessions. After 2011, this leads to increasing media debates and historians’ interest in the crown prince’s person in particular, until news coverage explodes in 2019. Also, people question why the family should receive compensation. The debate continues to this day, although Georg Friedrich has tried to take multiple historians and media to court, including Malinowski.

In de Nederlandse versie, een vertaling uit het Duits, is het boek in het laatste gedeelte op sommige punten nog aangevuld met informatie uit 2021 en 2022. Het is echter duidelijk dat er nog veel onderzocht moet worden.

In the Dutch version, a translation from German, the book has been supplemented at some points in the final section with information from 2021 and 2022. However, it is clear that much research remains to be done.

Overige opmerkingen / Other comments

Het boek is een zeer overtuigend verhaal van Stephan Malinowski. Hij heeft vele bronnen geraadpleegd, daaronder vele boeken van andere schrijvers, maar ook een flinke lijst Duitse en buitenlandse kranten, tijdschriften, archieven, dossiers en brieven. De Nederlandse vertaling is uitstekend, al zou ik (pagina 58) niet de vertaling huwelijkstrein hebben gebruikt. Vermoedelijk is het Duitse woord “Hochzeitszug” geweest, wat huwelijksstoet betekent. Een trein bestond in de 18de eeuw nog niet (Malinowski schrijft over de Franse koning Louis XIV en koningin Marie-Antoinette). Op pagina 113 wordt ook de “koningin van Engeland” vermeld. Dat moet natuurlijk het Verenigd Koninkrijk zijn.

The book is a very compelling account by Stephan Malinowski. He has consulted many sources, including many books by other writers, as well as a hefty list of German and foreign newspapers, magazines, archives, files and letters. The Dutch translation is excellent, although I (page 58) would not have used the translation “huwelijkstrein”. Presumably the German word was “Hochzeitszug”, meaning marriage procession. A train did not exist in the 18th century (Malinowski writes about the French King Louis XIV and Queen Marie-Antoinette). Page 113 also mentions the “Queen of England”. That should, of course, be the United Kingdom.

Het boek bevat een goede inhoudsopgave, een lange lijst met gebruikte bronnen, veel voetnoten en een personenregister. Op de binnenkaft is voorin een kaart afgebeeld waarop de belangrijkste centra van de Hohenzollerns zijn aangegeven. Achterin bevindt zich een simpele genealogie van de familie, waarbij ik verwijzing “kinderen bereiken de volwassen leeftijd” in sommige gevallen een beetje verwarrend vindt, aangezien er duidelijk meer of minder personen worden vermeld dan opgegeven. Het boek bevat ook meerdere afbeeldingen, helaas in klein formaat. Uit het dankwoord is op te maken dat Malinowski door veel mensen is geholpen bij zijn zoektocht, daaronder ook adel.

The book contains a good table of contents, a long list of sources used, many footnotes and an index of persons. On the inside cover is a map at the front showing the main centres of the Hohenzollerns. At the back is a simple genealogy of the family, where I find reference “children reach adulthood” a bit confusing in some cases, as there are clearly more or fewer persons listed than given. The book also contains several images, unfortunately in small format. It is clear from the thanks that Malinowski was helped in his search by many people, including nobility.

Ik had overigens wel graag een lijst met hele korte biografieën van de belangrijkste vermelde personen gezien. Als niet Duitse raakte ik soms de weg een beetje kwijt in de overvloed aan namen.

Incidentally, I would have liked a list of very short biographies of the main people mentioned. As a non-German, I sometimes got a bit lost in the plethora of names.

Korte mening / Short opinion

Bijna 500 bladzijden, en zoals wij Nederlanders het noemen is het boek van Stephan Malinowski behoorlijk “zware kost”. Fijn is dat de lange hoofdstukken in kleinere hoofdstukjes zijn onderverdeeld. Voor mensen die zich voor de geschiedenis van Duitsland, koningshuizen en de periode tussen de beide wereldoorlogen interesseren, is dit boek echter zeer de moeite waard om te lezen.

Almost 500 pages, and as we Dutch call it, Stephan Malinowski’s book is pretty “heavy stuff”. What is nice is that the long chapters are divided into smaller chapters. However, for people interested in the history of Germany, royal houses and the period between the two world wars, this book is well worth reading.

Mocht iemand de Duitse keizerlijke familie van tussen de beide oorlogen nog idealiseren, die valt in dit boek flink van zijn voetstuk. De familie is uit de vergetelheid gerukt, maar niet in positieve zin. Eigenlijk heb ik medelijden met prins Georg Friedrich, die probeert vast te houden aan het hele beeld dat hij van zijn grootvader, overgrootvader en betovergrootvader heeft, terwijl de waarheid heel anders lijkt te zijn.

Should anyone still idealise the German imperial family from between the two wars, it falls off its pedestal considerably in this book. The family has been snatched from oblivion, but not in a positive sense. Actually, I feel sorry for Prince Georg Friedrich, who tries to hold on to the whole image he has of his grandfather, great-grandfather and great-great-grandfather, when the truth seems to be quite different.

Another book review by Elma at the The New Royalty World Boeken Blog in Dutch.